در ملک مشاع، افراز به معنای جدا کردن یا تقسیم کردن سهم‌های مالکان مشاع از یکدیگر است. وقتی یکی از مالکان مشاع تصمیم به جدا کردن سهم خود از دیگران می‌گیرد، این فرآیند به نام افراز ملک مشاع شناخته می‌شود.

در مثالی که ذکر کردید، اگر دو نفر به صورت مشترک یک ملک را خریداری کرده باشند و یکی از آن‌ها ۲ دانگ و دیگری ۴ دانگ از ملک را در اختیار داشته باشد، اگر فردی که از ۲ دانگ این ملک سهیم است بخواهد سهم خود را از زمین جدا کند، این عمل به عنوان افراز ملک مشاع مطرح می‌شود. این به این معناست که این فرد به صورت مستقل سهم خود را از دارایی مشاع تفکیک می‌کند و ممکن است آن را به صورت مستقل اداره یا به فرد دیگری انتقال دهد.

افراز ملک مشاع معمولاً نیازمند توافقات حقوقی و مالی مناسب بین مالکان است تا این عمل به درستی و با رعایت قوانین انجام شود.

افراز ملک مشاع به دو دسته افراز تراضی و افراز اجباری تقسیم می‌شود، و هر کدام از این دسته‌ها شرایط و فرآیندهای خاص خود را دارند.

1. افراز تراضی:
   • در افراز تراضی، مالکان ملک مشاع به صورت توافقی تصمیم به افراز می‌گیرند.
   • تقسیم مال به دلخواه انجام می‌شود و هر شریک می‌تواند سهم خود را بر اساس توافق ترتیب دهد.
   • این نوع افراز نیازی به حضور دادگاه ندارد و توافقات به صورت مدنی و بین شرکا صورت می‌گیرد.
2. افراز اجباری:
   • افراز اجباری در صورتی رخ می‌دهد که مالکان ملک مشاع نتوانند به توافق برسند و نیاز به تصمیم دادگاه باشد.
   • دادگاه تصمیم می‌گیرد که چگونه ملک مشاع باید تقسیم شود و به هر شریک چه مقداری از مالکیت تعلق بگیرد.
   • این نوع افراز ممکن است نیازمند حضور دادگاه و تدابیر حقوقی بیشتر باشد.

در هر دو حالت، ارزیابی و قیمت‌گذاری ملک مشاع از اهمیت زیادی برخوردار است تا تقسیم به تعدیل و به‌عدل صورت گیرد. برای افراز تراضی، این ارزیابی ممکن است توسط شرکا یا افرادی که به توافق می‌رسند، انجام شود. در صورت افراز اجباری، دادگاه ممکن است به تحقیقات و ارزیابی‌های خود نیاز داشته باشد.

همچنین، به طور کلی برای افراز ملک مشاع، ممکن است اطلاعات و مدارک مالکیت ملک در دفاتر اسناد رسمی یا ادارات ثبت ملکی ارائه شود تا این امور به درستی و با رعایت قوانین انجام شود.