انواع تامین دلیل و موارد استفاده آن

تامین دلیل، یکی از ابزارهای حقوقی کارآمد است که در موارد مختلفی به کار می‌رود تا دلایل و مدارک مورد نیاز را حفظ کند. این موارد شامل استفاده در شرایط خاص و متفاوت می‌شود که در زیر به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

1. خسارت به اموال:
   • مثال: خسارت به اتومبیل:
     • فرض کنید مالک یک اتومبیل دچار خسارت شده است و قصد دارد به‌سرعت از اتومبیل خود استفاده کند، بدون اینکه منتظر سپری شدن مراحل طولانی دادرسی بماند. در این حالت، می‌تواند با درخواست تامین دلیل، میزان خسارت وارده به اتومبیل را مشخص کند. سپس نسبت به تعمیر و بازسازی آن اقدام کرده و از اتومبیل استفاده کند. بعداً می‌تواند به استناد تامین دلیل انجام شده، خسارت وارده را از عامل زیان مطالبه کند.
2. امکان از بین رفتن یا از دسترس خارج شدن دلایل:
   • حفظ دلایل:
     • در مواردی که امکان از بین رفتن یا از دسترس خارج شدن دلایل و مدارک وجود دارد، درخواست تامین دلیل می‌تواند به حفظ این دلایل کمک کند. این حالت زمانی رخ می‌دهد که دلایل و مدارک مورد نظر در معرض خطر زوال یا نابودی هستند و برای جلوگیری از این امر، تامین دلیل درخواست می‌شود.
3. ثبت وضعیت موجود:
   • مثال: ثبت وضعیت یک ملک:
     • فرض کنید فردی قصد فروش ملکی را دارد و احتمال می‌دهد که شرایط ملک قبل از فروش تغییر کند. در این حالت، می‌تواند با درخواست تامین دلیل، وضعیت موجود ملک را ثبت کند تا در صورت بروز اختلافات بعدی، به این مدارک استناد کند.
4. حفظ دلایل در منازعات تجاری:
   • مثال: قراردادهای تجاری:
     • در منازعات تجاری، ممکن است مدارک و مستندات مهمی وجود داشته باشد که احتمال از بین رفتن آنها وجود دارد. با درخواست تامین دلیل، این مدارک می‌توانند محفوظ بمانند و در صورت نیاز در مراحل بعدی دادرسی مورد استفاده قرار گیرند.
5. دلایل پزشکی و درمانی:
   • مثال: خسارات بدنی:
     • در مواردی که شخصی دچار صدمات بدنی شده و نیاز به اثبات میزان خسارت وارده دارد، می‌تواند با تامین دلیل، مستندات پزشکی و گزارشات مربوط به وضعیت جسمی خود را ثبت کند تا در مراحل بعدی از آنها استفاده کند.
6. ثبت مدارک و شواهد در منازعات خانوادگی:
   • مثال: حضانت و نفقه:
     • در منازعات خانوادگی مانند حضانت یا نفقه، ممکن است نیاز به حفظ و ثبت مدارک و شواهد باشد. درخواست تامین دلیل می‌تواند به حفظ این مدارک کمک کند تا در دادگاه مورد استفاده قرار گیرند.

نتیجه‌گیری

تامین دلیل ابزاری است که به حفظ و نگهداری دلایل و مدارک در مواردی که احتمال زوال یا از بین رفتن آنها وجود دارد، کمک می‌کند. این ابزار حقوقی در موقعیت‌های مختلفی مانند خسارت به اموال، منازعات تجاری، دلایل پزشکی و درمانی، و منازعات خانوادگی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا از حق و حقوق افراد حمایت کند و از نابودی دلایل مهم جلوگیری نماید.

درخواست تامین دلیل بر اساس ماده 151 قانون آیین دادرسی مدنی

مطابق ماده 151 قانون آیین دادرسی مدنی، درخواست تامین دلیل دارای مراحل و نکات حقوقی خاصی است که به شرح زیر می‌باشد:

1. کتبی یا شفاهی بودن درخواست:
   • درخواست تامین دلیل می‌تواند به صورت کتبی یا شفاهی باشد، اگرچه در عمل همواره این درخواست به صورت کتبی ارائه می‌شود.
2. فرم مخصوص دادخواست:
   • تقاضای تامین دلیل از سوی ذی‌نفع بر روی فرم مخصوص دادخواست تنظیم می‌شود. این درخواست به تعداد خواندگان به اضافه یک نسخه، همراه با فتوکپی برابر اصل اوراق و اسناد تقدیم شورای حل اختلاف محلی که موضوع بررسی تامین در محدوده آن قرار دارد، ارائه می‌شود.
3. مشخصات در درخواست تامین دلیل:
   • مشخصات درخواست‌کننده: شامل نام، نام خانوادگی، نشانی و سایر اطلاعات هویتی.
   • مشخصات طرف مقابل: در مواردی که تعیین طرف مقابل امکان‌پذیر نیست، درخواست‌کننده می‌تواند بدون تعیین طرف مقابل، تقاضای تامین دلیل کند. به‌عنوان مثال، در جایی که بر اثر سرایت رطوبت، به ساختمانی آسیب وارد شده اما هنوز معلوم نیست که از کدام یک از املاک مجاور سرایت کرده است.
   • موضوع دعوا: موضوع دعوایی که برای اثبات آن درخواست تامین دلیل شده است.
   • اوضاع و احوال: شرایط و اوضاع و احوالی که موجب درخواست تامین دلیل شده‌اند.
4. نحوه نگارش دادخواست:
   • در ستون «خواسته» جمله «تامین دلیل» نوشته می‌شود.
   • در متن دادخواست با ذکر مقدمه، علت تقدیم دادخواست و منظور از آن نوشته می‌شود.
   • از دادگاه درخواست جمع‌آوری و تامین موجود می‌شود.
5. اقدامات شورای حل اختلاف:
   • پس از دریافت درخواست، شورای حل اختلاف با احراز فوریت موضوع تامین دلیل، آن را به یکی از کارشناسان رسمی دادگستری در رشته مربوط ارجاع می‌دهد.
   • مدیر دفتر شعبه مربوطه و کارشناس رسمی در محل حاضر شده و نظر کارشناس را جلب می‌کنند.
   • شورا صورت‌جلسه تامین دلیل را با ذکر نظر کارشناس تنظیم می‌کند.

نمونه درخواست تامین دلیل

در ادامه نمونه‌ای از یک درخواست تامین دلیل آورده شده است: