بررسی برخی جرائم رایانه ای
ماده 753 از قانون مجازات اسلامی جمهوری اسلامی ایران، تعیین کننده مجازات برای افرادی است که در زمینه جرائم رایانهای اقدام به اعمال خاصی کنند. این ماده به شرح زیر است:
- تولید، انتشار، توزیع و در دسترس قرار دادن یا معامله دادن با ابزارهای الکترونیک:
- افرادی که ابزارهای الکترونیکی را تولید یا انتشار دهند و این ابزارها صرفاً به منظور ارتکاب جرائم رایانهای به کار روند، ممکن است محکوم به حبس از ۹۱ روز تا یک سال یا جریمه نقدی از ۵ میلیون تا ۲۰ میلیون ریال یا هر دو شوند.
- فروش یا انتشار گذرواژه یا دادههایی که امکان دسترسی غیرمجاز را فراهم میکند:
- افرادی که گذرواژه یا دادههایی که میتواند امکان دسترسی غیرمجاز به دادهها یا سامانههای رایانهای یا مخابراتی دیگران را فراهم کند، ممکن است محکوم به حبس یا جریمه نقدی شوند.
- انتشار یا در دسترس قراردادن محتویات آموزش دسترسی غیرمجاز و جاسوسی رایانهای:
- افرادی که محتویاتی را منتشر یا در دسترس قرار میدهند که مربوط به آموزش دسترسی غیرمجاز، شنود غیرمجاز، جاسوسی رایانهای و تخریب و اخلال در دادهها یا سیستمهای رایانهای و مخابراتی است، ممکن است محکوم به حبس یا جریمه نقدی شوند.
- تبصره:
- اگر فرد اعمال فوق را به عنوان حرفه خود قرار داده باشد، ممکن است به حداکثر هر دو مجازات مقرر در این ماده محکوم شود.
از این ماده برای جلوگیری از فعالیتهای جرمآمیز در زمینهی فناوری اطلاعات و ارتباطات استفاده میشود و اهمیت حفظ امنیت سایبری را تأکید میکند.
ماده 754 از قانون مجازات اسلامی جمهوری اسلامی ایران، شرایط خاصی را برای افراد مرتکب جرم رایانهای تعیین میکند و در موارد زیر، حسب مورد، مجازات مرتکب به بیش از دو سوم حداکثر یک یا دو مجازات مقرر محکوم خواهد شد:
الف) کارمندان و کارکنان اداره ها و سازمانها:
- افرادی که در جایگاههای اداری و حکومتی مثل ادارات، سازمانها، شوراها، شهرداریها، مؤسسات دولتی و وابسته به دولت، نهادهای انقلابی، بنیادها، مؤسساتی که زیر نظر ولی فقیه هستند، دیوان محاسبات، و مؤسساتی که با کمک مستمر دولت اداره میشوند، جرم رایانهای انجام دهند.
ب) متصدی یا متصرف قانونی شبکههای رایانهای یا مخابراتی:
- اشخاصی که به عنوان مسئول یا متصدی قانونی شبکههای رایانهای یا مخابراتی مرتکب جرم رایانهای شوند.
ج) دادهها یا سامانههای رایانهای یا مخابراتی متعلق به دولت یا نهادها و مراکز عمومی:
- افرادی که به نحوی به دادهها یا سامانههای رایانهای یا مخابراتی متعلق به دولت یا نهادهای ارائه دهنده خدمات عمومی دسترسی غیرمجاز یا مخرب را ایجاد یا استفاده کنند.
د) جرم به صورت سازمان یافته:
- اگر جرم رایانهای به صورت سازمان یافته انجام شود.
ه) جرم در سطح گسترده:
- اگر جرم رایانهای در سطح گستردهای انجام شود.
این ماده نشاندهنده اهمیت و سختی بیشتر مجازات برای افرادی است که در جایگاههای حساس یا در زمینههای خاصی جرم رایانهای انجام میدهند و به این ترتیب سعی در تقویت امنیت سایبری در نظام حکومتی ایران دارد.
ماده 755 از قانون آیین دادرسی کیفری (آیین دادرسی جرائم رایانهای) جمهوری اسلامی ایران، به تکرار جرم و مجازاتهای احتمالی در این زمینه اشاره دارد. طبق این ماده:
- تکرار جرم:
- اگر فرد برای بیش از دو بار مرتکب جرم رایانهای شود، ممکن است به مجازاتهای اضافی محکوم شود.
- محرومیت از خدمات الکترونیکی عمومی:
- دادگاه، به تصمیم خود، میتواند فرد را از خدمات الکترونیکی عمومی محروم کند. این شامل اشتراک اینترنت، تلفن همراه، اخذ نام دامنه مرتبط با کشور، و بانکداری الکترونیکی است.
- مدت محرومیت بستگی به مجازات حبس جرم اصلی دارد:
- مدت محرومیت از خدمات الکترونیکی عمومی به مجازات حبس جرم اصلی بستگی دارد و به شکل زیر است:
- الف) اگر مجازات حبس برای جرم رایانهای نودویک روز تا دو سال باشد، محرومیت از یک ماه تا یک سال.
- ب) اگر مجازات حبس برای جرم رایانهای دو تا پنج سال باشد، محرومیت از یک تا سه سال.
- ج) اگر مجازات حبس برای جرم رایانهای بیش از پنج سال باشد، محرومیت از سه تا پنج سال.
- مدت محرومیت از خدمات الکترونیکی عمومی به مجازات حبس جرم اصلی بستگی دارد و به شکل زیر است:
این مفاد نشاندهنده تشدید مجازات در صورت تکرار جرم و تأکید بر اهمیت حفظ امنیت در فضای آنلاین است. این تدابیر هدف دارند تا افراد را از تکرار جرم و انجام فعالیتهای جرمآمیز در فضای دیجیتال منع کنند.