دعوای ابطال رای داوری

داوری یکی از روش‌های معمول حل اختلاف در قراردادهاست، و امکان داوری به جای رفتن به دادگاه، برای طرفین قرارداد مزایایی مانند سرعت بیشتر در حل و فصل اختلافات، حفظ حریم خصوصی، و کاهش هزینه‌ها دارد. رای داوران معمولاً نهایی و غیرقابل اعتراض است و می‌تواند مستقیماً توسط دادگاه اجرا شود. این رویه کمک می‌کند تا فرآیند حل و فصل اختلافات بین طرفین سریع‌تر و کارآمدتر انجام شود.

 

چگونه رای داور باطل می شود

رای داور ممکن است در صورت وجود برخی شرایط خاص باطل شود. ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی معیارهایی را برای ابطال رای داوری تعیین می‌کند. برخی از این موارد شامل موارد زیر است:

1. عدم صلاحیت داور: اگر داور به هر دلیلی صلاحیت لازم را نداشته باشد، مثلاً به دلیل تعارض منافع یا عدم مستقل بودن، رای او ممکن است باطل شود.
2. عدم رعایت رویه‌های قانونی: اگر فرآیند داوری با رویه‌ها و مقررات قانونی مربوطه رعایت نشده باشد، مانند عدم اعلام موارد مربوطه به طرفین یا نقض حقوق طرفین، رای داور ممکن است باطل شود.
3. عدم اخطار به طرفین: اگر طرفین به‌طور مناسب از فرآیند داوری آگاهی داده نشده باشند، رای داوری ممکن است باطل شود.
4. تعارض منافع: اگر داور یا داوران درگیر تعارض منافع باشند و این امر به نحوی بر فرآیند داوری تأثیر گذاشته باشد، رای ممکن است باطل شود.

در هر صورت، ابطال رای داوری باید بر اساس موارد مشخصی که در قوانین مربوطه تعیین شده‌اند، انجام شود و نمی‌توان به دلخواه یا به دلیل‌های غیرمنطقی رای داوری را باطل کرد.

 

دلایل ابطال رای داوری

1. رای داور مخالف قوانین ایجاد کننده حق باشد: اگر رای داور با مفاد قوانین و مقررات حقوقی کشور یا با مفاد قرارداد مغایرت داشته باشد، می‌تواند باطل شود. به عبارت دیگر، اگر داور در تفسیر و اعمال قوانین خطا کرده و رای او با مفاد واضح قانون یا قرارداد مغایرت داشته باشد، این یکی از دلایل ابطال رای داوری است.
2. داور نسبت به مطلبی که موضوع داوری نبوده رای صادر کرده باشد: اگر داور به موضوعی که در قرارداد برای داوری مشخص نشده است، رای داده و در موردی که موضوع داوری نبوده، تصمیم‌گیری کند، رای او ممکن است باطل شود.
3. داور خارج از حدود اختیارات خود رای صادر کرده باشد: اگر داور به صورت فاحش از اختیارات مسئولیتی خود استفاده کرده و به مسائلی که مختص اختیاراتش نبوده، دخالت کند و رای صادر کند، رای او ممکن است باطل شود.
4. رای داور پس از انقضای مدت داوری صادر و تسلیم شده باشد: اگر رای داور پس از انقضای مدت مقرر برای داوری صادر شده و به طرفین تسلیم شود، این می‌تواند باطل شود.
5. رای داور مخالف با دفتر املاک یا اسناد رسمی باشد: اگر رای داور با اسناد رسمی یا اسناد دفتر املاک مغایرت داشته باشد، ممکن است باطل شود. به عبارت دیگر، اگر رای داور با مدارک و اسناد رسمی واقعیت‌های حقوقی را نادیده گرفته و به تصمیمی خلاف آن‌ها رسیده باشد، رای او ممکن است باطل شود.
6. رای به وسلیه داورانی صادر شده که مجاز به صدور رای نبوده اند: اگر رای به وسیله داورانی صادر شده باشد که مجاز به صدور رای نبوده‌اند، ممکن است باطل شود. به عبارت دیگر، اگر داوران در رسیدگی به پرونده از شخصیت قانونی یا صلاحیت لازم برخوردار نباشند و رای داده باشند، رای او ممکن است باطل شود.
7. قرارداد رجوع به داوری بی اعتبار بوده است: اگر قرارداد رجوع به داوری از نظر قانونی یا موازین اجتماعی باطل باشد، رای داوری که براساس آن صادر شده است، ممکن است باطل شود. به عبارت دیگر، اگر معتبر بودن قرارداد داوری مورد اختلاف باشد، رای داوری نیز باطل می‌شود.

 

 

نکات ابلاغ رای توسط داور

 

رای مخالف با دفتر املاک یا اسناد رسمی باشد

در مواردی که داور به موجب رای خود با وجود مدارک و اسناد رسمی مختلف، مانند مستندات دفتر املاک یا اسناد رسمی، به نتایج متفاوتی از آنچه در این اسناد ثبت شده است، رای صادر کند، می‌توان این رای را به عنوان یکی از دلایل ابطال رای داوری معرفی کرد. زیرا در این صورت، رای داور با اطلاعات رسمی و قانونی در تضاد است و نمی‌تواند به عنوان پایه‌ای برای اتخاذ تصمیمات قانونی یا حقوقی قابل قبول باشد.

اگر داور با وجود مستندات موجود در دفتر املاک یا اسناد رسمی، به عنوان مثال، تصمیم بگیرد که علی مالک ملکی نیست یا حسن متعهد به پرداخت مبلغی نیست، و این رای با اطلاعات رسمی در تضاد باشد، طرفین می‌توانند از طریق دادگاه درخواست ابطال رای داوری را مطرح کنند. این اقدام از جانب طرفین، به منظور حفظ حقوق و تضمین اعتبار و عدالت در فرآیند داوری صورت می‌گیرد.

 

رای به وسلیه داورانی صادر شده که مجاز به صدور رای نبوده اند

در مواردی که داوران به وسیله دادگاه یا طرفین مجاز به صدور رای نباشند، رای صادر شده توسط آنها می‌تواند قابل ابطال باشد. این موارد عموماً به صورتی که در قوانین مربوطه تعریف شده‌اند، محدود می‌شوند. در اینجا فهرستی از افرادی که ممکن است مجاز به داوری نباشند را بیان میکنیم، که شامل افراد زیر می‌شود:

1. اشخاصی که به صورت مطلق نمی‌توان به عنوان داور انتخاب شوند.
2. اشخاصی که فاقد اهلیت قانونی هستند، مانند مجانین، نابالغین یا سفیه‌ها.
3. اشخاصی که به موجب حکم قطعی دادگاه از داوری محروم شده‌اند.
4. کلیه قضات و کارمندان اداری شاغل در محاکم قضایی.
5. اشخاصی که در صورت توافق طرفین می‌توان به عنوان داور انتخاب شوند، اما در صورتی که یک شخص یا مرجع ثالث آنها را به عنوان داور انتخاب کند، رای داوری قابل ابطال است، مانند افرادی که سن آنها کمتر از ۲۵ سال است یا کسانی که در دعوا ذی‌نفع باشند.

در این موارد، طرفین می‌توانند از طریق دادگاه درخواست ابطال رای داوری را مطرح کنند و از اعمال رای غیر معتبر جلوگیری کنند.

 

نحوه طرح دعوای ابطال رای داوری

برای طرح دعوای ابطال رای داوری، ابتدا باید یک دادخواست تنظیم شود که در آن خواسته‌های مشخصی بیان می‌شود. دو خواسته اصلی در این دعوا به شرح زیر است:

1. صدور قرار توقف اجرای رای داوری با شماره ………. مورخ………….
2. صدور حکم بر ابطال رای داوری با شماره ……… مورخ ……………

در خواست اول، درخواست توقف اجرای رای داوری صورت می‌گیرد. این درخواست به دلیل این است که تقدیم دادخواست ابطال رای داوری به تنهایی اجرای رای داوری را متوقف نمی‌کند، بلکه نیاز به صدور قرار توقف اجرای رای داوری از سوی دادگاه دارد. دادگاه می‌تواند با اخذ تضمین (مبلغی که به حساب دادگستری واریز یا مالی معرفی می‌شود تا توقیف شود) یا بدون اخذ تضمین، قرار توقف اجرای رای داوری را صادر کند.

در مورد خواسته دوم، درخواست صدور حکم بر ابطال رای داوری صورت می‌گیرد که به دلیل عدم اعتبار یا برخورد با قوانین مربوطه صورت می‌پذیرد.

با این توضیحات، شخص داور به عنوان خوانده در دعوای ابطال رای داوری حضور نمی‌دهد، زیرا موضوع دعوای ابطال رای داوری بر اعتبار رای داوری است و نه شخص داور.

 

 

مهلت طرح دعوای ابطال رای داوری

مهلت طرح دعوای ابطال رای داوری به شکل معمول در بسیاری از سیستم‌های حقوقی، از جمله حقوقی که در ایران اعمال می‌شود، تعیین شده است. به عنوان مثال، در ایران، مهلت طرح دعوای ابطال رای داوری معمولاً برابر با ۲۰ روز پس از ابلاغ رای داوری است. این مهلت معمولاً برای اطمینان از اینکه طرفین به موقع اقدامات قانونی خود را آغاز کرده‌اند و همچنین برای جلوگیری از تأخیرهای غیرضروری در فرآیند حقوقی تعیین شده است.

در موارد خاص، ممکن است مهلت طرح دعوای ابطال رای داوری در قراردادها یا مقررات ویژه دیگری مشخص شود، اما در صورت عدم مشخص شدن، مهلت ۲۰ روزه پس از ابلاغ رای داوری معمولاً به عنوان مهلت استفاده می‌شود.

به هر حال، توصیه می‌شود که در مورد مهلت طرح دعوای ابطال رای داوری، به قوانین و مقررات محلی مربوطه و همچنین به متن قرارداد یا توافقات صورت گرفته مراجعه کنید تا مهلت مربوطه را به درستی تعیین کنید.